2020’nin ilk güzel haberi
Kapatılan 5 santral, kirli enerjinin sonu olsun.
Çevre yatırımlarını 2019 yılı sonuna kadar tamamlamayan 5 kömürlü termik santral kapatıldı. Greenpeace Akdeniz, 5 santralin kapatılmasının Türkiye’nin kirli enerjiden çıkışı için ilk adım niteliğinde olduğunu belirterek acilen temiz ve yenilenebilir enerjiye geçilmesini talep etti.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11. ve 15. maddeleri gereği Kahramanmaraş Afşin A, Kütahya Seyitömer, Kütahya Tunçbilek, Sivas Kangal ve Zonguldak Çatalağzı kömürlü termik santrallerinin tamamen, Manisa Soma termik santralinin ise kısmi olarak kapatıldığını duyurdu. Aynı zamanda Kurum, 4 kömürlü termik santrale geçici faaliyet belgesi verilmesi, 3 santrale ise gerekli çevre izinlerinin verilmesi kararı alındığını söyledi.
Türkiye’de aktif 28 kömürlü termik santral, planlanan ise 40’tan fazla kömürlü termik santral projesi var. Bunların 4 tanesi aktif olarak İskenderun, Dörtyol ve Erzin’de havaya zehir saçıyor. Planlanan 40 kömürlü termik santralin en az 10’u Arsuz, İskenderun, Payas, Dörtyol, Erzin, Yumurtalık, Ceyhan koridorunda Hatay ve Adana’ya planlanıyor.
Greenpeace Akdeniz, “Kömürü Bırak” projesi kapsamında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan kömürlü termik santral projelerini iptal etmesini ve yenilenebilir enerjiye yatırım yapmasını talep ediyor. Konuyla ilgili olarak Greenpeace avukatı Deniz Bayram şöyle konuştu:
“5 kömürlü termik santralin kapatılması, Türkiye’nin kirli enerjiden çıkışının ilk adımı olmalı. 2010’ların başında insan sağlığına ve çevreye tehdit oluşturan, iklim krizini tetikleyen onlarca kömürlü termik santrallere izin verilmiş, 2012 kömür yılı ilan edilmişti. Oysa biliyoruz ki, Türkiye’nin yenilenebilir enerji potansiyeli ile enerji verimliliği, kirli enerjinin yerini alabilir. 2020 yılı kömürden çıkışın planlandığı bir yıl olsun. Kirli enerjiden çıkış aynı zamanda, termik santrallerin bulunduğu bölgelerde adil dönüşümün hayata geçirilmesini gerektirir. Santrallerde ve madenlerde çalışan binlerce işçiye güvenceli ve güvenlikli istihdam alanları yaratılması ve kirli santrallerin olmadığı yerel kalkınma planlamalarının hazırlanması gerekiyor. Yeni iklim dostu bir enerji sistemine geçiş, geniş iş olanakları yaratması ve Türkiye’yi teknoloji alanında daha ileriye taşıması açısından da fırsatlar içeriyor. Bu fırsatları değerlendirmede geç kalmamalıyız.”
Yeşil Barış (Greenpeace) Derneği ile birlikte daha önce 15 kömürlü termik santralin kapatılması için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na başvurmuştu.
Greenpeace Akdeniz, Temmuz ayında Kütahya Seyitömer ve Tunçbilek’te yaptığı 24 saatlik hava ölçümü sonucu hava kirliliğinin Dünya Sağlık Örgütü’nün limit değerinin üç katı çıktı olduğunu ortaya çıkarmıştı.
Yine Greenpeace Akdeniz’in Mart 2019’da hazırladığı “Afşin’de Kömürlü Termik Santrallerin Bedeli” isimli hava modellemesi raporuna göre Afşin’deki santrallerden çıkan emisyonlar yetişkinlerde inme, akciğer kanseri, kalp ve solunum yolu hastalıkları ve çocuklarda solunum yolu enfeksiyonları riskini artırıyor. Bu santraller kum tanesinden bile küçük parçacık madde (PM2,5) ve azot dioksit (NO2) kirliliği nedeniyle bugüne kadar 17 bin erken ölüme neden oldu.
Editöre notlar:
**Ne olmuştu?
2013 yılında kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2019 yılının sonuna kadar süre tanınmıştı. Bu süre içerisinde santraller, filtre ve baca gazı arıtma sistemleri gibi çevre yatırımlarını yapmadan zehirli gazları altı yıl boyunca doğrudan havaya saldı. Verilen sürenin dolmasına iki ay kala 22 Kasım’da Madde 50 Adalet Kalkınma Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin oylarıyla Meclis’te kabul edilmişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan,Madde 50’nin yasa teklifini 2 Aralık’ta veto etmişti.
* Yasayla ilgili süreç
2013 yılında, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ilk yürürlüğe girdiğinde, yasanın Geçici 8. Maddesi ile kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2018’e kadar süre tanındı. 2014 yılında Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 56. maddesi gereğince, çevre yatırımlarının bu kadar ertelenmesinin anayasaya aykırı olduğuna karar vererek Geçici 8. Madde’yi iptal etti. 2016 yılında kanunda tekrar düzenleme yapıldı ve çevre yatırımlarının tamamlanması için verilen süre Aralık 2019’a kadar uzatıldı. Şubat 2019’da söz konusu santrallerin çevre yatırımlarına iki yıl daha erteleme getiren Maden Kanunu Teklifi’nde yer alan 45. Madde, tüm siyasi partilerin ortak önergesi ile Maden Kanunu teklifinden çıkarılarak komisyona geri çekildi. 22 Kasım’da yasa tasarısı yeniden meclise geldi ve Adalet Kalkınma Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin oylarıyla Meclis’te kabul edildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Madde 50’nin yasa teklifini 2 Aralık’ta veto etmişti.
** Kirli santrallere ödenen teşviklerin iptali
Greenpeace, 2019’da, kirli kömürlü termik santrallere kapasite mekanizması adı altında 2018 ve 2019’da ödenen 1 milyar TL’den fazla teşvik miktarına karşı Danıştay’da dava açmıştı. 5 termik santralin kapatıldığının duyurulması üzerine, Greenpeace dava dosyasında talepte bulunarak, kapasite mekanizması ödemelerinin iptalini talep etti.
