Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, depremlerden etkilenen Hatay’ın merkez Antakya ilçesindeki kültürel mirasın ihya edilmesi için hazırlanan “Koruma Amaçlı İmar Planı”nın 1 Eylül’de askıya çıkacağını söyledi.
Bakan Ersoy, Hatay Afet Koordinasyon Merkezi’nde düzenlenen “Bilim Kurulu Toplantısına katıldı. Programın ardından “Antakya Tarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı” ile ilgili sunum yapan Ersoy, depremlerden etkilenen Hatay’ın merkezini, aslına uygun yeniden canlandırmayı, kültürel mirasını ihya etmeyi, kent kimliğini korumayı ve gelecek nesillere aktarmayı amaçladıklarını belirtti.
Ersoy, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile 15 Mayıs’ta yapılan protokolle sit alanları ve tescilli yapılara ilişkin her türlü plan ve proje hazırlama, uygulama ve denetleme yetkisinin Kültür ve Turizm Bakanlığına devrildiğini bildirdi.
Hedefimiz 15 Eylül’e kadar buradaki hafriyatın tamamını kaldırmak
Planın, uygulama takvimine ilişkin de bilgi veren Bakan Ersoy, şöyle konuştu: “Bu alan içindeki hafriyatın kaldırılması esas önceliğimizdi. Hafriyat çalışmaları hala devam ediyor. Hedefimiz 15 Eylül’e kadar buradaki hafriyatın tamamını kaldırmak. Aynı şekilde buradaki hafriyatı kaldırdıktan sonra ayrıştırma noktalarına taşıyoruz. Ayrıştırma noktasında, kurtarma kazısıyla kurtarılabilecek alanları, malzemeleri çıkarıyoruz. Onları yeniden ihya sırasında aynı binaların restorasyon ve rekonstrüksiyonlarında yapı malzemesi olarak kullanmaya devam edeceğiz.”
Ersoy, Koruma Amaçlı İmar Planı’yla ilgili çalışmaların devam ettiğini belirterek, “Hedefimiz bu ayın sonuna kadar planı tamamlayıp 1 Eylül itibarıyla askıya çıkmak. Bu planla ilgili çalışmalar Bilim Kurulu ile paralel olarak gidiyor. Bilim Kurulu ile mutabakat sağlayarak bu plan çalışmalarını yapıyoruz. Hedefimiz 1 Eylül’de planı askıya çıkmak. 30 gün içerisinde gelecek itirazları da değerlendirerek ekim başına planı uygulamaya hazır hale getirmek istiyoruz.” ifadelerini kullandı.
Hafriyat çalışmalarının 15 Eylül’de tamamlanmasıyla kurtarma kazısına başlanacağını dile getiren Ersoy, “Bu bölgede antik şehir de var. Bu antik şehrin izleri tespit ediliyor. Kurtarma kazı ekiplerimiz bu antik şehrin bulunduğu noktalarda kurtarma kazıları yaparak ilerleyecek.” diye konuştu.
Hasar tespit çalışmaları tamamlandı
Bakan Ersoy, 17 Şubat’ta oluşturulan Bilim Kurulunun üyelerinin “milli görevi” gönüllü üstlendiklerini, Antakya’nın geleceğinin oluşturulacağı planın görüşler doğrultusunda hazırlandığını söyledi.
Bilim Kurulu ile kentteki hasar tespit çalışmalarına ağırlık verdiklerini belirten Ersoy, şöyle devam etti: “Hasar tespit çalışmalarını kültür varlığı ve vakıf kültür varlığı olarak ikiye ayırdık. Burada ilk etapta 443 kültür varlığı ve 141 vakıf kültür varlığının Antakya merkezde olduğu görüldü. Çeşitli oranlarda tamamen yıkılan, ağır, orta ve az hasarlı 405 kültür varlığı ve 107 vakıf kültür varlığının olduğu görüldü. Bu tespitlerle ilgili çalışmalar tamamlandı. Şimdi bunlarla ilgili restorasyon ve renovasyon çalışmaları yapılıyor.”
Şu ana kadar kültür enkazının yüzde 50’sine ulaştık
Ersoy, hasar tespiti yapılan alanlarda enkaz çalışmalarının sürdüğünü belirterek, “Şu ana kadar kültür enkazının yüzde 50’sine ulaştık. Bu ulaşılan kültür enkazları belli bir döküm sahasına taşınıyor. Döküm sahasında ayrıştırma işlemleri yapılıyor. Ayrıştırmadan sonra kullanabileceğimiz malzemeler burada depolanıyor. Bundan sonra çalışmalar başladığı an, bu malzemeler öncellikli olarak yararlanacağımız malzemeler olacaklar.” dedi.
Koruma Amaçlı İmar Planı’nın çok önemli olduğunu vurgulayan Ersoy, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu planı yaparken nelere dikkat ediyoruz? Öncelikli olarak tarihi araştırma, sonra alanın doğal yapısı, sosyolojik yapı, arkeolojik araştırmalar, kentsel hafıza araştırması, mimari doku, yapısal karakteristik özellikler. İşte bütün bu çalışmalar, dosyalar oluşturuluyor. Bu araştırma ve analiz çalışmaları yapıldıktan sonra bir planlama ekibi oluşturuldu. Bu ekip de Bakanlığımız kontrolünde hem Tasarım Vakfı hem de birçok gönüllü özel kurumun destekleriyle oluşturuldu. Plan hazırlanırken bu ekiplerle bir danışma kurulu da oluşturuldu. Orada da birçok değerli, alanında uzman hocamız buraya geliyor, danışmanlık yapıyorlar. Bütün bu hazırlanan plan çalışmaları, bilim kurulumuzun da süzgecinden geçtikten, onların da görüşleri alındıktan ve mutabakatı sağlandıktan sonra son aşamaya geliyor. Bu çalışma sırasında Bakanlığımız kamu kısmını da yönetiyor. Yerel yönetimdeki belediyeler ve sivil toplum kuruluşlarının da görüşleri alınarak planın nihai hali veriliyor”
Çalışmalarda kentsel hafıza ön planda tutuluyor
Ersoy, kentsel hafıza için alanın arkeolojik verilerini oluşturduklarını, eski yerleşim bilgilerini topladıklarını, bilimsel çalışmalar ve verileri göz önünde bulundurarak tespitler yaptıklarını ve yapıların mimari, karakteristik özelliklerini en ince ayrıntısına kadar araştırarak müdahale biçimlerini belirlediklerini anlattı.
Bakan Ersoy, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından mülkiyetleri kendilerine ait 18 tescilli yapıda restorasyon çalışmalarına başlandığını bildirdi.
Hatay Kent Müzesinin ihale aşamasının tamamlandığını, burayı kütüphaneye dönüştürme kararı aldıklarını ifade eden Ersoy, “Vakıflar Genel Müdürlüğümüz de şu anda 16 kültür varlığıyla ilgili restorasyon çalışmalarının ihale süreçlerini tamamladı.” dedi.
Özel mülkiyetteki eserler için destek
Bakanlık dışında özel mülkiyette olan tescilli kültür varlıklarıyla ilgili de bir çalışma ve hibe programı hazırladıklarını, iki başvuru sürecinde toplam 279 yardım talebi oluştuğunu ifade eden Ersoy, şu bilgileri verdi:
“Bu yardım çalışmalarında üç aşamalı bir program uyguluyoruz. Birincisi ibadethaneleri içeren bir projelendirme süreci. Burada projeye 3 milyon lira destek veriyoruz. Uygulamaya geçtiği zaman ayrıca 25 milyon lira bir destek daha ödüyoruz. Bunlar üst limitler. Bizim kanun ve mevzuatımız maksimum yüzde 90’a kadarki harcamalara desteği içeriyor. Burada da belirli bir limitleme yaptık. Üst limit koyduk. Burada cami ve kiliseler için projede 3, uygulamada 25 milyon lira olarak tespit edildi. Turizm işletme merkezi yapılar oteller ve gastronomi tesisleri için proje destek limiti 1,5 milyon lira. Proje uygulama desteğiyle 12,5 milyon lira olarak Bakanlığımız tarafından belirlendi. Konut ve diğer yapılar için ise proje destek üst limiti 750 bin lira ve projeyi uygulama desteği de 5 milyon lira olarak belirlendi. Şu ana kadar başvurulan bütün projelerin tamamı kabul edildi, uygulamaya da başladık.”
Ersoy, başvuru süresi dolsa da yeniden başvuru süreçleri başlattıklarının altını çizerek, ekim ayı itibarıyla yeni bir başvuru süreci açacaklarını bildirdi.
Bakan Ersoy, “Bu yardım tutarları ve tarihi tescilli yapılara ilişkin destek programı, sadece Antakya için geçerli değil. Hatay’ın tamamı ve deprem bölgesindeki olan illerimizdeki bütün tescili yapılan ve kültür varlıkları için geçerli. Hepsi bu destek programından yararlanabiliyor. Her il için ayrı ayrı açılıyor bu destek süreçleri. Başvuran bütün talepler de değerlendiriliyor. Şu ana kadar yapılan 279 başvurunun tamamı kabul edildi.” ifadesini kullandı.
Ersoy, yapıların hasar durumuna göre orantılı şekilde Bakanlığın katkısının da arttığının bilgisi verdi.
Sit alanlarında yapılacak arkeolojik kazılarla arkeolojik buluntuların korunması ve sergilenmesini sağlayacaklarını anlatan Ersoy, çalışmalarda emeği geçenlere teşekkür etti.
Programa Hatay Valisi Mustafa Masatlı, Türkiye Tasarım Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kalyoncu ve Türkiye Tasarım Vakfı Genel Müdürü Barış Güleç de katıldı.
Bakan Ersoy, programın ardından Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’taki depremlerde zarar gören tarihi ve kültürel alanlarda inceleme yaptı.
