Koronavirüs salgını ile Çin, dijital para noktasında manâlı adımlar atarken, öteki ülkelerden de benzer adımlar bekleniyor. Türkiye’de de Merkez Bankasının Bankalararası Kart Merkezine “hâkim iki taraflı” olmasıyla birlikte, dijital paralarla ilgili ilk önemli adım atıldı. Bu hamle ile dijital paraların altyapısı için hazırlık çalışmaları başladı. Dijital paraların peşinde yeniden merkez bankaları olacak. Kripto paralar ile karıştırılmaması gerekiyor. Çünkü dijital paralar, hâlihazırda kullanılan milli paraların yerini alacak. Bugün fiilen, IBAN hesapları aralarında gidip-gelen paralar daima dijital para… Yeni dönemde ise milli paralar, dijital bir kimlik kazanacak. Böylece her biri peşine düşüp takip edilebilecek.
VİRÜSLE HIZLANDI
Uzmanlar, konunun salgın ile doğrudan ilgisi olmadığını, sadece sürecin hızlandığını belirterek, dünyada bu dönüşüme geçişin zaten yaşandığını söylüyor. Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun Öztürkler “Hükûmetlerin ve merkez bankalarının denetiminde ulusal dijital paraların olacağını, koronavirüs krizinin de bu süreci çok hızlandırdığını söyleyebiliriz. Gerçekten 3-5 sene sonradan büyük ölçüde dijital para kullanacağız. yavaşça geçeceğiz. Dokunmaktan çekineceğiz çünkü” dedi.
DEVLET KONTROLÜNDE
Dijital para uygulamalarının yaygınlaşmasının uzun vadede olacağını açıklayan Prof. Öztürkler “Merkez bankalarının bunu denetim etmesi gerekiyor. Para, devletin hükümranlık haklarını temsil ediyor. Devletin arzını denetim etmediği sürece, her türlü dijital para geçici ve spekülatif. Mesela TL’nin, doların, riyalin dijital olabilmesi için, devletin hükümranlık haklarına dayanan bir arz yoklama biçimi lüzumlu. Kontrolünün yine merkez bankaları tarafından yapılması gerekiyor. Biz esasında dijital parayı kullanıyoruz zaten. Bu virüs, ödeme sistemlerini dijitale yönlendirdi. Dijital paraların da benzer böyle değeri ve kullanamı olacak. Uluslar tarafından çıkarılacak” diye konuştu.
TIKANIKLIĞI AÇACAK
Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Özer ise; Çin’in dijital para konusunda attığı adımların, ABD-Çin hegemonya savaşının bir parçası olduğuna dikkat çekerek şunları söyledi: Bu en ince ayrıntısına kadar, güç merkezi olma isteğinin yansıması. Biz uzun vadeli düşünmeliyiz. Sistem içerisinde araç çeşitlendirme ve piyasaya güven verme davranışları Merkez Bankasının yapması gereken şeyler. Böyle bir sistem kurulabilir oysa bunun uygulamadaki geçerliliğine bakılması gerekiyor. Şunu unutmamak gerekli, Amerikan hazinesinin ardından durmadığı hiçbir ödeme sisteminin başarılı olma şansı yok. Bunlara bitcoin’ler de dâhil. Dijital para uygulamaları, sistem içerisinde bir takım tıkanıklıkları açmaya dönük. Bilhassa de bankacılık sisteminde birtakım şeylerin daha işler hâle getirilebilmesi sağlanmak isteniyor. Mesela kredi kullanımı gibi şeylerin daha da rahatlatılması…
BKM ÖNEMLİ GÖREVLER ALACAK
Merkez Bankası, geçtiğimiz günlerde Bankalararası Kart Merkezine (BKM) hâkim iki taraflı olduğunu duyurmuştu. Yapılan açıklamada “BKM, bankamızdan aldığı izinler dahilinde etkinlik göstermektedir. Gerçekleştirdiği etkinlikler nedeniyle, ülkemiz ödeme sistemleri açısından öneme sahip bir işletici olarak değerlendirilmektedir. TCMB, ödemeler altyapısına ve yenilikçi iş yapış yöntemlerine ilişkin, kayda değer geliştirme alanları belirlemiştir. Bu doğrultuda yapılacak araştırmalar açısından BKM’nin, ek olarak manâlı görevler üstlenmesi planlanmaktadır” denilmişti.
SON FAYDALANMA TARİHİ OLAN PARA HAYATIMIZA GİRECEK
Dijital para sisteminde “son yararlanma tarihi olan” veya “özel bir amaca hizmet edebilen” paralar üretilebilecek. Mesela yardım ya da teşvik amacıyla dağıtılan dijital paralar, son yararlanma tarihi olacağı için, o süre içinde harcanacak ve ekonomiye girecek. Saklanamayacak, amacı açık havada kullanılamayacak. * Dijital paralar, sistem üzerinden kolaylıkla takip edilebilecek. Para, merkez bankasından çıktıktan sonradan nerede, ne süre harcanmış, kimden kime gitmiş, tüm bu bilgiler görülecek. Kayıt dışılık önlenecek, kanunsuzluk amaçlı sus payı gibi ödemeler saptama edilebilecek. * Peşin Para para ortadan kalktığında ‘kalpazanlık’ riski de sıfırlanacak. Sahte para üretip piyasaya sürme işi tarihe karışacak. * Dijital paranın bir yerden bir yere gönderilmesi “kod iletme” gibi olacağından, havale ve eft işlemlerinde komisyon giderleri de ya sıfırlanacak veya fazla düşük olacak. * Tüm harcamalar dijital ortamda merkez bankaları kadar takip edilebileceği için, bir ülkenin ekonomisindeki bütün alıcı eğilimlerinden haberdar olunabilecek. Bu Nedenle merkez bankaları “büyük veri”ya sahip olacak ve buna kadar para politikası belirleyebilecek.
MAAŞLAR DİJİTAL PARAYLA
Çin, yakında birincil dijital parayı uygulamaya alacak. 40 milyon nüfuslu Xiong’an şehrinde “Renminbi” (e-RMB) adıyla bu para kullanılmaya başlanacak. Zeki telefonlardaki elektronik cüzdan uygulamalarına yüklenecek olan e-RMB ile, ilk aşamada minik ölçekli ödemelere müsade verilecek. Elinde nakit bulunduranlar. bu paralarını e-RMB’ye dönüştürebilecek. Çin’de ilerleyen zamanda maaşların bile iyice dijital para ile ödenmesi düşünülüyor. Bu Nedenle cümbür cemaat dijitale adapte edinmek zorunda kalacak.
